Trong thương mại quốc tế, vận tải hàng không đóng 1 vai trò hết sức quan trọng. Mỗi năm, có khoảng 52 triệu tấn hàng hóa được vận chuyển bằng đường hàng không. Mặc dù chỉ chiếm chưa đến 1% về số lượng nhưng chiếm đến hơn 35% tổng trị giá thương mại toàn cầu (Theo số liệu của IATA). Vậy bạn đã từng tự hỏi hàng hóa khi được vận chuyển bằng đường hàng không sẽ được vận hành như nào? Và các loại máy bay chở hàng được phân ra thành những loại nào? Bài viết dưới đây VietAviation sẽ giới thiệu các loại máy bay dịch vụ được khai thác trong vận tải quốc tế.

1. Các loại máy bay trong vận chuyển hàng hóa

Có 3 loại máy bay dịch vụ hàng hóa hàng không, bao gồm: Passenger Aircraft/ Passenger flight (PAX): máy bay vừa chở khách và chở hàng; Freighter (F)/Cargo Aircraft Only (CAO): máy bay chở hàng và air cargo charter (charter): Chuyến bay charter

1.1. Passenger Aircraft/ Passenger flight (PAX): máy bay vừa chở khách và chở hàng

Passenger Aircraft/ Passenger flight (PAX): máy bay vừa chở khách và chở hàng là loại máy bay kết hợp chở hành khách và hàng hoá trong quá trình vận chuyển. Hàng hoá sẽ được chứa trong phần belly/lower deck (boong dưới, bụng máy bay), và diện tích còn lại sẽ dùng để phục vụ việc vận chuyển hành khách. Đối với loại máy bay này, hãng hàng không thường quy định rất chặt chẽ về kích thước và trọng lượng tối đa trên mỗi kiện hàng của bất kỳ lô hàng nào có xác nhận đặt chỗ.

Ví dụ, đối với loại máy bay A350/B777, đây được xem là các loại máy bay cỡ lớn, thì kích thước tối đa cho từng lô hàng hoá cũng lớn hơn rất nhiều, kích thước tối đa của một kiện rơi vào khoảng 300x240x160 cm và trọng lượng tối đa trên 1 kiện là 4000kgs

Khi nào vận chuyển hàng hoá qua máy bay chở khách là một lựa chọn phù hợp?

Tính chất và trọng lượng và kích thước của lô hàng là những thông số quan trọng cần được kiểm tra. Điều kiện tiên quyết về mặt kỹ thuật rất giới hạn- ví dụ như, chiều cao boong dưới của máy bay chở khách thấp hơn chiều cao tối đa của hàng hoá. Theo nguyên tắc chung, chiều cao tối đa của hàng hóa vận chuyển trên máy bay chở khách được giới hạn đến 160cm. Giới hạn cũng áp dụng đối với chiều rộng và chiều dài. Những thay đổi này tùy theo loại máy bay.

1.2. Freighter (F)/Cargo Aircraft Only (CAO)

Freighter (F)/Cargo Aircraft Only (CAO) là loại máy bay được dùng để vận chuyển hàng hoá; trên máy bay đó sẽ bao gồm phí đoàn và hàng hoá mà thôi. Phần boong chính/boong trên (main deck); và phần belly (boong dưới của máy bay) đều được dùng để vận chuyển hàng hoá. Đối với loại máy bay chở hàng freighter này; cũng có hãng sử dụng loại máy bay narrow-body aircraft (máy bay thân hẹp) và wide-body aircraft (máy bay thân rộng). Theo tìm hiểu, ở thị trường hàng không tại Việt Nam và Singapore; đa số các hãng khai thác freighter sẽ sử dụng máy bay thân rộng.

Dù là máy bay chỉ chuyên chở hàng mà thôi nhưng các hãng hàng không đều quy định các kích thước và trọng lượng tối đa trên mỗi kiện hàng.

Ví dụ hãng hàng không Silk Way West Airline (7L), hãng hàng không này có khai thác freighter từ Singapore, và hãng quy định kích thước của boong trên và boong dưới có thể nhận được. Thông thường boong trên có thể nhận được hiện hàng lớn hơn và nặng hơn, cụ thể: boong trên của máy bay có thể nhận được kiện hàng cao đến 3m và nặng tới 6 tấn, trong khi boong dưới có thể nhận được kiện hàng cao tới 1m6 và nặng khoảng 4 tấn rưỡi.

Máy bay thuộc loại freighter có đặc điểm ưu việt là không phải chia sẻ chỗ trên máy bay với khoang hành khách; tức là chỉ chuyên dụng chở hàng mà thôi nên lượng hàng của freighter sẽ nhiều hơn; lớn hơn rất là nhiều so với máy bay vừa chở khách vừa chở hàng.

Đối với các mặt hàng với kích thước cực kỳ lớn và trọng lượng cực kì nặng; thì cần có loại máy bay với kích cỡ tương ứng để vận chuyển những mặt hàng này. Ví dụ, xe ô tô, xe tải, xe tăng quân sự hay những cái máy móc thiết bị vừa cao vừa nặng; không tháo rời từng bộ phận được mà phải vận chuyển nguyên máy thì thông thường chỉ có những hãng khai thác freighter mới có thể khai thác những lô hàng lớn như vậy.

Bên cạnh đó, một số mặt hàng mà hiệp hội vận tải quốc tế IATA quy định là hàng nguy hiểm; phải được vận chuyển tách riêng so với khoang hành khách; để giảm thiểu hoặc hạn chế những rủi ro về con người

1.3. Air cargo charter (charter): Chuyến bay charter

Thuật ngữ hàng không “Chuyến bay charter” là chuyến bay được thuê trọn gói nguyên chuyến bay theo hành trình yêu cầu của bên thuê. Chuyến bay charter có thể được sử dụng để chuyên chở hành khách; hoặc hàng hoá hoặc kết hợp cả 2 tuỳ thuộc vào thỏa thuận giữa bên thuê và bên cho thuê

2. Phân biệt máy bay chở hàng và máy bay chở khách

Thực tế thì ngoài Máy bay chuyên chở hàng (Freighter) thì máy bay chở khách (Passenger) cũng có tham gia vào việc luân chuyển hàng hóa trong thương mại toàn cầu. Vậy giữ 2 loại máy bay freighter và passenger có gì khác nhau?

– Thứ nhất chính là vai trò xuất hiện từ ở tên của mỗi loại tàu bay. Mục đích sử dụng chính của passenger là chở hành khách, và của freighter là chở hàng hóa. Freighter khác biệt với passenger ở chỗ là Freighter không có ghế ngồi. Do đó Freighter có nhiều không gian cho hàng hóa hơn

– Sàn của máy bay Freighter chịu được lực lớn hơn so với Passenger. Đồng thời sàn của Freighter có các con lăn và chốt để giữ các kiện hàng không bị xê dịch. Thêm nữa, sẽ không có cửa sổ và cửa thoát hiểm như Passenger.

– Freighter được trang bị cửa lớn hơn so với Passenger. Điều này cho phép Freighter nhận được hàng hóa có chiều cao lớn hơn so với Passenger. Thông thường sẽ có cửa lớn ở mũi, cùng 2 cánh cửa nhỏ ở phía sau. Điều này giúp pallet hàng hóa dễ dàng di chuyển về phía đuôi máy bay.

3. Phân biệt máy bay thân rộng và máy bay thân hẹp

Một trong những tiêu chí để phân biệt máy bay trong vận tải hàng không là Máy bay thân rộng (Wide-Body Aircraft) và Máy bay thân hẹp (Narrow-Body Aircraft). Tiêu chí này chủ yếu dùng để phân biệt máy bay Passenger. Đường kính của máy bay thân rộng thường là 5-6m; lớn hơn tương đối so với máy bay thân hẹp (chỉ là 3-4m). Với việc cabin rộng hơn, khoang hàng hóa của máy bay thân rộng cũng có sức chứa lớn hơn.

Máy bay thân rộng thường được sử dụng cho các chuyến bay đường dài. Loại máy bay này được hỗ trợ động cơ lớn hơn; và mạnh mẽ hơn so với các đối tác thân hẹp. Do đó, máy bay thân rộng được sử dụng phổ biến cho các chuyến bay đường dài; bao gồm cả các chuyến bay xuyên lục địa.